Τα αποτελέσματα της αλματώδους αύξησης της παιδικής παχυσαρκίας στις μέρες μας σε παγκόσμια κλίμακα, είναι ιδιαιτέρως ανησυχητικά και έχουν αποτελέσει την αφορμή για τη διεξαγωγή πληθώρας μελετών.
Ενδεικτικά, αξίζει να αναφερθεί ότι σε Εθνικό επίπεδο οι πιο πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι 1 στα 3 παιδιά είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο (http://eyzin.minedu.gov.gr/Pages/EyzinProject/Results.aspx), ενώ στις ΗΠΑ, στα παιδιά 6 έως 11 ετών η παχυσαρκία μέσα στα τελευταία 30 χρόνια έφτασε από το 7 στο 18%. Τα αίτια, ωστόσο, καθώς και η σχέση τους με την εμφάνιση της παχυσαρκίας από πρώιμη ηλικία δεν έχουν γίνει ακόμη πλήρως κατανοητά.
Μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια εστιάζουν στην ύπαρξη συγκεκριμένων παραγόντων, ακόμα και πριν την τεκνοποίηση, οι οποίοι φαίνεται να είναι συνεισφέρουν στην εμφάνιση της παχυσαρκίας στα παιδιά.
Σε μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό American Journal of Clinical Nutrition τον Δεκέμβριο του 2014, περισσότερες από 900 μητέρες μελετήθηκαν προοπτικά σε σχέση με την ύπαρξη ορισμένων παραγόντων κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης και θηλασμού, οι οποίοι έχουν κατηγορηθεί για την εμφάνιση παχυσαρκίας στη μετέπειτα ζωή του παιδιού.
Συγκεκριμένα, αξιολογήθηκαν 5 παράγοντες και η συσχέτισή τους με το σωματικό βάρος και τη σύσταση σώματος των παιδιών, όταν αυτά ήταν 4 και 6 ετών. Οι παράγοντες που εξετάστηκαν αρχικά στις μητέρες ήταν: (i) μικρή διάρκεια θηλασμού (< από 1 μήνα), (ii) παχυσαρκία προ εγκυμοσύνης (ΒΜΙ > 30 kg/m2), (iii) υπερβολική αύξηση του σωματικού βάρους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, (iv) κάπνισμα κατά την περίοδο εγκυμοσύνης και (v) χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D (<64 nmol/L).
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι στην αρχική κατάσταση μεταξύ των παιδιών, 15% (150) δεν εμφάνιζαν κανέναν παράγοντα κινδύνου, 33% (330) έναν, 30% (296) δύο, 16% (160) τρεις, και 6% (57) τέσσερεις ή και πέντε. Στην ηλικία των 4 ετών τα παιδιά που είχαν τέσσερεις ή και πέντε από τους προαναφερθέντες παράγοντες παρουσίαζαν 4πλάσιο κίνδυνο να είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα, σε σύγκριση με τα παιδιά που δεν είχαν κανέναν. Επιπρόσθετα, βρέθηκε να έχουν και κατά 19% αυξημένα ποσοστά λίπους. Δύο χρόνια αργότερα, σε ηλικία δηλαδή 6 ετών, για τα παιδιά αυτά με τους περισσότερους παράγοντες κινδύνου, ο κίνδυνος να είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα ήταν ακόμα πιο μεγάλος, περισσότερο από 4,5 φορές, και η λιπώδης μάζα τους βρέθηκε να είναι κατά 47% υψηλότερη, σε σύγκριση πάλι με τα παιδιά που δεν είχαν κανέναν παράγοντα κινδύνου. Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι αυτές οι διαφορές ήταν ανεξάρτητες από την ποιότητα της δίαιτάς τους, αλλά και από τα επίπεδα της σωματικής τους δραστηριότητας.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τον επικεφαλής της μελέτης, τα πρώτα στάδια της ζωής ενός ατόμου είναι ιδιαιτέρως σημαντικά για τη μελλοντική αύξηση του σωματικού του βάρους. Ένας προτεινόμενος μηχανισμός που ισχυροποιεί τη συγκεκριμένη άποψη είναι ότι κατά τα πρώτα έτη της ζωής ενός ανθρώπου “ρυθμίζεται” το αίσθημα της όρεξης, καθώς και η διατήρηση της ενεργειακής ισορροπίας. Και οι δυο μηχανισμοί είναι θεμέλιοι για την εύρυθμη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. Αντιθέτως, στις περιπτώσεις διαταραχών τους οι συνέπειες μπορεί να είναι μακροπρόθεσμες και σοβαρές για την υγεία, με πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα την εμφάνιση παχυσαρκίας και διαβήτη τύπου ΙΙ.
Παρόλο που η σημασία της έγκαιρης πρόληψης είναι αποδεδειγμένη, οι περισσότερες μελέτες εστιάζουν στα παιδιά που πηγαίνουν στο σχολείο. Από τα δεδομένα της παρούσας μελέτης, ωστόσο, φαίνεται ότι οι παρεμβάσεις για την πρόληψη της παχυσαρκίας συστήνεται να ξεκινούν από πολύ νωρίτερα, και ότι η διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους, καθώς και η αποφυγή του καπνίσματος για τις μητέρες, ίσως και να είναι τα σημεία-κλειδιά.
Συμπερασματικά, αναδεικνύεται ο καίριος ρόλος της διατροφής της μητέρας και του τρόπου ζωής της στην ανάπτυξη αλλά και στη διαμόρφωση της σύστασης του σώματος του παιδιού της. Η έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου πιθανώς ακόμα και πριν την τεκνοποίηση, μπορούν να αποτελέσουν ένα χρήσιμο εφόδιο για τον σχεδιασμό πολιτικών πρόληψης της παιδικής παχυσαρκίας.
Modifiable early-life risk factors for childhood adiposity and overweight: an analysis of their combined impact and potential for prevention, Am J Clin Nutr, doi: 10.3945/ajcn.114.094268, published online 3 December 2014.
