Η Παρασκευή 1η Δεκεμβρίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS.

Η επίκτητη νόσος AIDS είναι μία μεταδιδόμενη διαταραχή, η οποία σχετίζεται με την αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος. Με βάση αυτό το χαρακτηριστικό και με δεδομένη την απολύτως διατροφοεξαρτώμενη φύση του ανοσολογικού συστήματος είναι ιδιαίτερα σημαντικό να εξετάσουμε τον κομβικό ρόλο της διατροφικής παρέμβασης σε ασθενείς με AIDS. 

Όπως αναφέρθηκε, ο ιός αποδυναμώνει το ανοσιακό σύστημα. Επειδή το σώμα χρησιμοποιεί τα θρεπτικά συστατικά για να διατηρήσει την άμυνα του ενάντια στους μολυσματικούς παράγοντες, με αυτό το δεδομένο η σωστή διατροφική υποστήριξη είναι πολύ σημαντική για την καταπολέμηση των λοιμώξεων. Επιπρόσθετα, η υγιεινή διατροφή μπορεί να αποτρέψει τις επιπλοκές της νόσου και να διευκολύνει στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων, που προκαλούνται από τον HIV και τις θεραπείες του.

Η διατροφική παρέμβαση για την αντιμετώπιση του AIDS

Η διατροφική παρέμβαση μπορεί να αποδειχθεί ευεργετική για την πορεία της ανοσολογικής κατάστασης των ασθενών, αλλά και των συμπτωμάτων της νόσου. Η σωστά μελετημένη διατροφική υποστήριξη των ασθενών με HIV μπορεί να εξασφαλίσει μια ικανοποιητική ανοσοποιητική λειτουργία και επιπλέον να μειώσει την ένταση των επιπλοκών της νόσου (ευκαιριακές λοιμώξεις), να βελτιώσει την αξιοποίηση της φαρμακευτικής αγωγής και κυρίως να αναβαθμίσει την ποιότητα ζωής των ασθενών.

Για παράδειγμα, η υποθρεψία επηρεάζει αρνητικά την ανοσολογική λειτουργία και σχετίζεται αρνητικά με την πορεία της νόσου. Ο διατροφικές περιορισμός των ασθενών επηρεάζει αρνητικά τη λειτουργία τόσο των Τ-κυττάρων όσο και των Β-κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος. Αντίθετα, οι τροφές που σχετίζονται και παίζουν θετικό ρόλο στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος θα πρέπει να αποτελούν την βάση της διατροφής των ασθενών.

Τα Ω-3 λιπαρά οξέα βελτιώνουν τη χημική ανοσία και αναστέλλουν την παραγωγή ανοσοκατασταλτικών προσταγλαδινών. Τα λιπίδια μέσης αλύσου MCΤs παρέχουν εύκολα διαθέσιμη ενέργεια και χορηγούνται άνετα σε ασθενείς με σύνδρομο δυσαπορρόφησης και δυσπεψίας.

Η έλλειψη βιταμινών μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις ανοσολογικές λειτουργίες. Βιταμίνες όπως η A, η B6, η B12, η C, η E, το φυλλικό οξύ, καθώς και μέταλλα και ιχνοστοιχεία, όπως ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος, το σελήνιο, φαίνεται να απαντώνται σε χαμηλά επίπεδα σε ασθενείς με HIV, επηρεάζοντας έτσι και την ανοσολογική τους λειτουργία.

Διατροφικές συμβουλές για τους ασθενείς με HIV

1. Άφθονα φρούτα και λαχανικά: Τα φρούτα και τα λαχανικά είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά, τα οποία προστατεύουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Περιέχουν επίσης βιταμίνες και μέταλλα. Στόχος είναι η κατανάλωση 5-9 μερίδων φρούτων και λαχανικών την ημέρα.

2. Πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας: Η πρωτεΐνες υψηλού βιολογικού σκορ (άπαχο κρέας, πουλερικά, ψάρια, αυγά και ξηροί καρποί) βοηθούν το σώμα να δομήσει το μυικό ιστό μυς και ενδυναμώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα.

3. Δημητριακά ολικής αλέσεως: Τα δημητριακά ολικής αλέσεως περιέχουν υδατάνθρακες, τους οποίους το σώμα χρησιμοποιεί για ενέργεια. Μπορούν να προσληφθούν από το καστανό ρύζι, το ψωμί και τα ζυμαρικά ολικής αλέσεως. Τα δημητριακά ολικής αλέσεως είναι επιπλέον πλούσια σε βιταμίνες της Ομάδας Β που ενισχύουν το επίπεδο της ενέργειας.

4. Περιορισμός της ζάχαρης και το αλατιού: Η υπερβολική κατανάλωση άλατος και κυρίως ζάχαρης επηρεάζει αρνητικά το αντιοξειδωτικό προφίλ των ασθενών και δημιουργεί συνθήκες υψηλού οξειδωτικού στρες, επηρεάζοντας δυσμενώς την ανοσιακή λειτουργία.

5. Άφθονα «καλά» λιπαρά: Μονοακόρεστα από τις ελιές και το ελαιόλαδο και πολυκόρεστα ω-3 από τα ψάρια ανήκουν στην κατηγορία αυτή. Προστατεύουν επιπλέον από καρδιαγγειακές παθήσεις και εγκεφαλικά επεισόδια. Εξίσου καλές πηγές «καλών» λιπαρών αποτελούν οι ξηροί καρποί και το αβοκάντο.

6. Επαρκής ποσότητα ενέργειας: Υποθερμιδικές και υπερθερμιδικές διατροφές είναι εξίσου επικίνδυνες για την ανοσιακή λειτουργία. Υπέρβαρο, παχυσαρκία, όπως και η υποθρεψία θα οδηγήσουν το ανοσοποιητικό σε υποβάθμιση.  

7. Επαρκής ποσότητα υγρών: Τα υγρά βοηθούν στη μεταφορά των θρεπτικών συστατικών και στην αποβολή των χρησιμοποιημένων φαρμάκων από το σώμα. Μπορούν επίσης να αυξήσουν τα επίπεδα ενέργειας και να εμποδίσουν την αφυδάτωση.

8. Η επίσκεψη σε εξειδικευμένο διατροφολόγος θα βοηθήσει επιπλέον στην αντιμετώπιση προβλημάτων όπως:

Απώλεια όρεξης. Η ανεπιθύμητη απώλεια βάρους μπορεί να αποδυναμώσει τον οργανισμό.

Ναυτία: Αμυλούχες τροφές θα βοηθήσουν στην αντιμετώπισή της.

Προβλήματα οισοφάγου ή δυσπεψίας: Μαλακά, λαχανικά και γενικότερα τρόφιμα θα βοηθήσουν προς την κατεύθυνση αυτή. Να αποφεύγονται οι όξινες τροφές.

Συμπερασματικά, τα διατροφικά προβλήματα στους ασθενείς που πάσχουν από AIDS είναι δυστυχώς αναπόφευκτα. Με την πάροδο του χρόνου και την εμφάνιση των συμπτωμάτων και επιπλοκών της ασθένειας, τα ιδιαίτερα διατροφικά ζητήματα που αναπτύσσονται οδηγούν αναπόφευκτα σε υποθρεψία και στη συνέχεια σε κατάσταση καχεξίας. Φυσικά, απόλυτη προτεραιότητα πάντα παραμένει η προστασία και η θωράκιση του ανοσοποιητικού. Κάθε άτομο που νοσεί αποτελεί ιδιαίτερη και ξεχωριστή περίπτωση διατροφικής αντιμετώπισης. Επομένως, ακολουθώντας έναν σωστά μελετημένο διατροφικό πλάνο και υιοθετώντας τους κανόνες της μεσογειακής διατροφής, οι ασθενείς μπορούν να ενισχύσουν τον οργανισμό τους με τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία που θα τους βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τη νόσο του AIDS.

Δρ. Δημήτρης Γρηγοράκης

Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος BSc, MSc, PhD

Διδάκτωρ ΤΕΔΔ Χαροκοπείου Πανεπιστημίου

Επιστ/κός Συνεργάτης Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Α΄ Νευρολογική Κλινική, Αιγινήτειο Νοσοκομείο

Καθηγητής ΚΕΔΙΒΙΜ Πανεπιστημίου Αθηνών